Szałwia lek i przyprawa

Zioło czarownic i naszych babć - szałwia!

Nazwa szałwii pochodzi od łacińskiego słowa "salvus", czyli zdrowie (salvere
- leczyć). Jednak zastosowanie tej rośliny nie ogranicza się do lecznictwa. Szałwia jest świetną przyprawą i rośliną ozdobną, środkiem zapewniającym zapach w szafie i w kuchni.

W lecznictwie najszersze zastosowanie znalazła szałwia lekarska (Salvia officinalis L.) - silnie rozgałęziona krzewinka, dochodząca do ok. 70 cm wysokości, o niebieskofioletowych kwiatach oraz srebrzystoszarych liściach pokrytych gęstymi włoskami (tzw. kutnerem). Roślina wydziela charakterystyczny przypominający kamforę zapach.

Charakterystyka szałwii

wysokość: 0,5-0,7 m
kolor kwiatów: białe, fioletowe, niebieskie, różowe
okres kwitnienia: V, VI
odczyn gleby: zasadowa
wilgotność: gleba wilgotna
stanowisko: słońce
zastosowanie: rabaty, roślina lecznicza

W ziołolecznictwie wykorzystuje się przede wszystkim szałwiowe liście, znacznie rzadziej korzeń i kwiaty.




Szałwia na trawienie

Duża ilość garbników, goryczy i związków żywicowych poprawia pracę układu trawiennego. Aromatyczne listki dodane do potraw tłustych i wzdymających czynią je lżej strawnymi. Słaba herbatka szałwiowa po posiłku pobudza wydzielanie soku żołądkowego i żółci, ułatwia trawienie i przyswajalność pokarmów. Nie pić bez konsultacji z lekarzem!

Szałwia na infekcje

Zawarte w szałwii taniny, olejek eteryczny i gorycz karnozol stanowią silną broń w walce z zakażeniami. Działają bowiem antyseptycznie i grzybobójczo, hamują rozmnażanie się bakterii odpowiedzialnych za rozwój wielu infekcji. Dlatego płukanie ust naparami z szałwii stosuje się do leczenia owrzodzeń jamy ustnej, aft i pleśniawek, krwawiących dziąseł, ale również do łagodzenia bólu gardła i zapalenia migdałków.

UWAGA! Ze stosowania szałwii powinny zrezygnować osoby zażywające leki przeciwzakrzepowe - związki aktywne szałwii zakłócają bowiem ich działanie.

Szałwia na skórę i dolegliwości kobiece

W liściach szałwii są substancje o sprawdzonym, dobroczynnym działaniu na skórę. Olejek eteryczny i flawonoidy pomagają leczyć wypryski, trądzik, łuszczycę, grzybicę. Związki mineralne mają silne właściwości odżywcze, a witaminy i fitohormony zwalczają stres oksydacyjny, opóźniają starzenie się skóry i powstawanie zmarszczek. Fitoestrogeny, których w szałwii jest znaczna ilość, a także garbniki i olejek eteryczny, o działaniu rozkurczowym i przeciwzapalnym, sprawiają, że jest to bardzo przydatne ziele. Pomaga regulować obfite miesiączki i zmniejsza towarzyszące im dolegliwości bólowe.

Napar z szałwii

Jeśli chcemy samodzielnie zebrać i wysuszyć szałwiowe liście, trzeba pamiętać, aby robić to w zacienionym przewiewnym pomieszczeniu, zaś gotowy surowiec przechowywać w szczelnym opakowaniu i suchym ciemnym miejscu.

Z liści szałwii sporządza się napary, nalewki, płyny do płukania gardła i jamy ustnej, a także płukanki do włosów (napar musi być mocny), z korzenia szałwii przygotowuje się odwary.

Jak przygotować napar z szałwii: łyżkę suszonych liści szałwii zalewamy 1,5 szklanki gorącej wody, parzymy pod przykryciem 20-30 minut, przecedzamy. Napar stosuje się m.in. w problemach z trawieniem, do płukania gardła i jamy ustnej.

UWAGA! Zastosowanie praktyczne szałwi  powinniśmy ograniczyć do użytku zewnętrznego i przyprawiania potraw! Dlaczego? Powodem tego jest obecność w szałwii Tujonu, związku neurotoksycznego. Wykazuje on działanie poronne, wymiotne, powoduje bóle brzucha, utratę przytomności i przyspieszone bicie serca. Duże dawki prowadzą do zgonu. Użycie wewnętrzne tylko zgodnie z zaleceniami lekarza lub dietetyka!

Szałwia przyprawa

Zarówno świeże, jak i suszone liście szałwii są świetnym dodatkiem do mięs (zwłaszcza tłustych) – wieprzowiny, gęsiny, kaczki, ale także do ryb. Jej specyficzny, ostry i lekko sosnowy smak dobrze komponuje się z daniami z fasoli, grochu, dyni i pomidorów (można wzbogacać nią sosy do makaronów). Warto łączyć ją z tymiankiem i majerankiem. Mimo niezaprzeczalnych walorów szałwię należy stosować z umiarem, w przeciwnym razie danie może nabrać goryczy.

Uprawa szałwii lekarskiej

Rośnie na słonecznych zboczach i skałach, na glebach bogatych w wapń, pulchnych i w miarę wilgotnych. Źle się czuje na ziemiach ciężkich.

Szałwię lekarską po kwitnieniu należy silnie przyciąć. Można uprawiać ją z nasion lub sadzonek pobranych z rośliny matecznej pod koniec lata – bardzo łatwo się ukorzenia. Do gruntu należy przesadzić ukorzenione egzemplarze w rozstawie 50-60 cm, bo system korzeniowy bardzo silnie się rozgałęzia. Zdrewniała szałwia wygląda nieestetycznie, wobec czego dobrze jest wymieniać rośliny co trzy lata, właśnie poprzez sadzonkowanie. Można też hodować szałwię w doniczkach.

Główny zbiór ziela ma miejsce na początku maja, tuż przed kwitnieniem. Zazwyczaj można przeprowadzić dwa lub trzy zbiory w roku.