Rozmaryn lekarski

Rozmaryn w domowej kuchni i domowej aptece

Jak możemy przeczytać w Wikipedii: Rozmaryn lekarski Rosmarinus officinalis  to gatunek krzewu, należący do rodziny jasnotowatych Lamiaceae Lindl. Rozmaryn, podobnie jak wiele innych ziół, pochodzi oryginalnie z ciepłych obszarów Morza Śródziemnego. Obecnie w stanie dzikim spotkać go można w Portugalii, Hiszpanii, Grecji, Francji, Turcji, a także w Algierii, Maroko, Tunezji i na Wyspach Kanaryjskich. Ponieważ jego zalety doceniali już starożytni Grecy i Rzymianie, aktualnie uprawiany jest praktycznie na całym świecie.

Rozmaryn lekarski jest znany i wykorzystywany jako przyprawa kulinarna, ale ma on też duże znaczenie lecznicze. Rozmaryn wykorzystywany jest w przemyśle spożywczym, kosmetycznym, farmaceutycznym i perfumeryjnym. Nazywano go świeżym powiewem morza. Był uważany za symbol wiernej miłości. Podobno gałązka rozmarynu rzucona w ogień odstrasza owady.

Rozmaryn w kuchni

Posiada mocny, wyjątkowo korzenny zapach i delikatnie gorzki smak. Często wykorzystywany jest w kuchni meksykańskiej i hiszpańskiej. Doskonale poprawia smak wszystkich mięs, wędlin, ryb, jarzyn, ryżu i sałatek. Warto wiedzieć, że kandyzowanymi kwiatami rozmarynu można przyozdabiać potrawy, a jego łodyga może posłużyć jako aromatyczna szpilka do szaszłyków. Jego głęboki aromat czynią potrawy bardziej wyrazistymi. Przepisy na potrawy z rozmarynem poniżej! :-)

Rozmaryn a zdrowie

Działa przeciwbólowo - rozmaryn zawiera wiele substancji czynnych. Jedną z najważniejszych jest rozmarycyna (o działaniu przeciwbólowym i pobudzającym). Inne to między innymi flawonoidy, garbniki i diterpeny, a także lotne olejki. Właśnie tym składnikom roślina zawdzięcza swoje cenne właściwości.

Rozmaryn pomaga też w trawieniu pokarmów – ulepsza powolne trawienie, pobudza apetyt, zwiększa przepływ soków trawiennych oraz łagodzi wzdęcia i gazy. Zawarta w tej roślinie goryczka pobudza funkcjonowanie wątroby oraz pęcherzyka żółciowego, zwiększa przepływ żółci oraz wspomaga proces trawienia tłuszczów.

Specyficzny szczypiący aromat wydzielany przez rozmaryn jest skuteczny przy zwalczaniu kataru i infekcji zatokowych – przedostawszy się do jamy nosowej, rozchodzi się do zatok nosowych i rozprzestrzenia się w głąb, w kierunku kości policzkowych i czoła. Ostry zapach tych ziół najbardziej odświeża i uspokaja przy inhalacji.

Rozmaryn jest cudownym środkiem odżywczym szczególnie dla serca (pobudza krążenie, podnosi ciśnienie) oraz mózgu i układu nerwowego (znajduje zastosowanie w leczeniu nerwowości, wyczerpania, depresji i problemów ze snem). Zapobiega również migrenom i bólom głowy.

Badania naukowe i rozmaryn - kwas karnozowy a oczy!

Związane z wiekiem zwyrodnienie plamki żółtej, które jest główną przyczyną utraty wzroku u osób powyżej 60. roku życia, ma prawdopodobnie wiele przyczyn, jednakże liczne badania sugerują, że winne są mu wolne rodniki.

Okazuje się, że z wolnymi rodnikami może poradzić sobie rozmaryn. Jego właściwości lecznicze odkryli naukowcy, którzy chcąc lepiej poznać możliwości tej rośliny m.in. wyizolowali z niej związki aktywne o właściwościach przeciwutleniających i przeciwzapalnych.

W badaniu, którego wyniki opublikowano w Investigative Ophthalmology & Visual Science, dr Stuart A. Lipton i jego koledzy z Sanford-Burnham Medical Research Institute analizowali wpływ kwasu karnozowego – składnika rozmarynu – na prawidłowe funkcjonowanie narządu wzroku. W tym celu zespół naukowców przeprowadził dwa eksperymenty: pierwszy na hodowlach laboratoryjnych komórek siatkówki, drugi na modelu zwierzęcym.

Zespół Liptona już kilka lat temu odkrył, że kwas karnozowy zwalcza wolne rodniki w mózgu. W swoich najnowszych badaniach Lipton i współpracownicy wystawili komórki siatkówki na działanie nadtlenku wodoru (wolnego rodnika), a następnie potraktowali je kwasem karnozowym. Okazało się, że kwas ten uruchamiał produkcję przeciwutleniających enzymów, co z kolei obniżało poziom szkodliwych reaktywnych form tlenu.

W badaniu na modelu zwierzęcym naukowcy analizowali wpływ kwasu karnozowego na uszkodzone fotoreceptory (receptory odbierające bodźce świetlne). W porównaniu z grupą nieleczoną gryzonie wstępnie leczone kwasem karnozowym zachowały grubszą zewnętrzną warstwę jądrową siatkówki, co oznacza, że ich fotoreceptory były chronione, zapis elektroretinograficzny osobników z tej grupy wskazywał na lepsze działanie fotoreceptorów.

Zdaniem naukowców przeprowadzone obserwacje pozwalają stwierdzić, że kwas karnozowy – jeden z głównych związków rozmarynu – chroni przed zwyrodnieniem plamki żółtej.

Rozmaryn nożna również stosować zewnętrznie. Ma on właściwości pobudzające krążenie oraz rozgrzewające, co przyczynia się do łagodzenia bólów mięśniowych i reumatycznych. W stanach wyczerpania można go dodać do kąpieli. W naparze płucze się ciemne włosy. Rozmaryn można też znaleźć w składzie kosmetyków przeciwzmarszczkowych.

Przeciwwskazania

Jedynym przeciwwskazaniem do przyjmowania doustnego naparu z rozmarynu jest menstruacja i ciąża (zwiększa krwawienie). Duże dawki mogą spowodować poronienie.

Uprawa rozmarynu

Roślina rośnie dobrze na słonecznych i ciepłych stanowiskach. Gleba - przepuszczalna, łatwo nagrzewająca się o pH obojętnym lub lekko zasadowym. Rozmaryn jest bardzo słabo odporny na mróz. Rozmnażanie można wykonać z nasion, ale najlepiej rozmnażać ją przez sadzonki - od lipca do sierpnia.Dzięki silnie rozgałęzionemu systemowi korzeniowemu (do 2m) roślina charakteryzuje się dużą odpornością na suszę.

W polskich warunkach domowych rozmaryn osiąga od 0,1 do 1,5 m wysokości. W warunkach naturalnych jest krzewem osiągającym od 2 do 3 m.

Starsze pędy są zdrewniałe, młodsze zielne. Liście rozmarynu są drobne, błyszczące, ciemnozielone. Wyglądem przypominają igły cisa. Kwiaty są drobne, niebieskofioletowe, jasnoniebieskie lub białe, zebrane w niewielkie groniaste kwiatostany na skróconych pędach.

Kwitnienie przypada na koniec marca - początek czerwca.
Roślina jest dość łatwa w uprawie pod warunkiem, że zdecydujemy się na uprawę doniczkową, najlepiej od września do maja trzymać ją w pomieszczeniu (najlepsza temperatura 5-10 st.C) a od czerwca do sierpnia w ogrodzie - bez wysadzania rośliny do gruntu lub doniczkę wraz z rośliną zagłębiamy do gruntu do tzw. szyjki korzeniowej.

Rozmaryn jest odporny na choroby i szkodniki. Zasilanie słabymi roztworami nawozów - najlepiej naturalnych jeżeli roślinę mamy zamiar wykorzystywać np. w celach kulinarnych. Może to być gnojówka z pokrzyw. Oczywiście zasilamy wyłącznie w okresie od wiosny do jesieni.

Pielęgnacja rozmarynu polega przede wszystkim na obrywaniu pędów wierzchołkowych, aby nie dopuścić do nadmiernego wzrostu rośliny. Obcinanie wierzchołków pędów powoduje intensywne krzewienie się rośliny. Rozmaryn lekarski, uprawiany w doniczkach wymaga corocznego przesadzania. Roślina musi zimować w pomieszczeniach, nie lubi nadmiaru wody.

Uprawa rozmarynu praktycznie: Najlepszym sposobem jest wymieszać ziemię do kaktusów z piaskiem i żwirem. Dno donicy powinno być 100% przepuszczalne warto wysypać je większymi kamieniami tak aby ziemia nie zatykała otworów drenażowych doniczki. Ziemię w koło rośliny delikatnie utwardzamy. Najlepszym miejscem jest bardzo słoneczny parapet. Podlewanie rzadko większą ilością odstanej wody.  Należy pamiętać o odcinaniu w połowie najbardziej wybujałych pędów co przyśpiesza wzrost rośliny i gęstość. Odcięte pędy trafiają do mięsa. Z czasem główny pęd rozmarynu drewnieje.

Przykłady potraw z rozmarynem

Kurczak z rozmarynem i tymiankiem

4 duże gałązki rozmarynu
4 duże gałązki tymianku
4 filety z kurczaka
0,5 łyżeczki chilli
sól i świeżo mielony pieprz
2 łyżki oliwy
pół szklanki bulionu

Piersi z kurczaka obłóż ciasno gałązkami rozmarynu i tymianku, posyp chilli, przypraw solą i świeżo zmielonym pieprzem.

Na nagrzanej patelni przesmaż mięso z przyprawami, aż lekko zbrązowieje. Tak usmażonego kurczaka przełóż na blachę i piecz w piekarniku (albo na grillu) rozgrzanym do 180 stopni jeszcze około 20 min. Pozostały po kurczaku tłuszcz wlej na patelnię i zacznij podgrzewać, dodając bulion. Gotuj przez 1 minutę, w ten sposób otrzymasz pyszny sos.

Grillowane skrzydełka kurczaka z rozmarynem

16-20 skrzydełek kurzych
świeży rozmaryn (ewentualnie suszony)
sól, pieprz ketchup miód
2 ostre papryczki chili
sok ze świeżej cytryny

Skrzydełka dokładnie myjemy i  przygotowujemy marynatę: rozmaryn i papryczki bardzo drobno siekamy. Sok z cytryny mieszamy z 2 łyżkami miodu i 2 łyżkami ketchupu. Doprawiamy solą i pieprzem. Pędzelkiem smarujemy każde skrzydełko przygotowaną marynatą. Następnie stawiamy do lodówki na 2-3 godziny. Grillujemy na aluminiowych tackach około 20 minut.

Łosoś z grilla z rozmarynem

4 filety z łososia (po około 100 g)
1 łyżeczki octu z białego wina
2 łyżeczki (10 g) oliwy z oliwek
4 gałązki świeżego rozmarynu
świeżo mielony biały pieprz i sól do smaku

Umyte i osuszone filety z łososia posolić, oprószyć pieprzem, skropić octem z białego wina, polać oliwą z oliwek i odstawić na kilkanaście minut. Ułożyć rybę na grillu, na każdym filecie położyć gałązkę rozmarynu. Grillować około 10 minut, odwrócić filety na drugą stronę i dokończyć pieczenie.

Ziemniaki z rozmarynem

ziemniaki, 0,5 kg
rozmaryn, 2 gałązki
oliwa, 80 ml

Ziemniaki obrać i pokroić w ćwiartki. Do dużego naczynia wlać oliwę, dodać posiekany rozmaryn i włożyć pokrojone ziemniaki, przyprawić solą i dobrze wymieszać. Piec w piecu lub na grillu  w temperaturze 200 stopni na złoty kolor.

Lekarstwa i nalewki z rozmarynem

Rozmaryn na okłady

Z rozmarynu robimy napar: 2 łyżki liści na 1 szkl. wrzątku, zostawić do naciągnięcia na 15 min. Tak przygotowane zioła przecedzić, a wodę wlać do miseczki, w której moczymy gazę i okładamy bolące miejsce.

Nalewka rozmarynowa na porost włosów i przy problemach typu łupież, łojotok

100g liści rozmarynu, 70 g korzenia pokrzywy, 50 g korzenia łopianu zalać litrem 90% spirytusu i odstawić w ciemne i ciepłe miejsce na około 3 tygodnie, od czasu do czasu wstrząsać butelką. Po tym czasie odcedzić i nacierać skórę głowy.

Rozmaryn kosmetyk naturalny

Zalewając dwie łyżki rozmarynu szklanką wody zrobimy sobie świetny środek pobudzający krążenie, a jednocześnie regenerujący skórę. Taką mieszanką warto nie tylko smarować skórę na brzuchu, udach czy pośladkach w celu pozbycia się cellulitu, ale także można nim masować skórę głowy by się pozbyć łupieżu.

Wino rozmarynowe

50g suszonych liści rozmarynu zalać litrem ulubionego czerwonego wina. Odstawić w ciemne miejsce na tydzień, od czasu do czasu wstrząsając butelką. Odcedzić i wlać do karafki. Pić jedną lampkę dziennie do głównego posiłku.

Rozmaryn detoksykuje

Oczyszcza organizm, leczy niestrawność, wzdęcia i inne problemy trawienne. Jeśli więc cierpisz na problemy z żołądkiem dodawaj do herbaty igiełki rozmarynu, a po regularnym stosowaniu twoje problemy znikną.